Anirgum: А.В.Вампилов: ХЭРЭЭТ ТӨГӨЛ

А.В.Вампилов: ХЭРЭЭТ ТӨГӨЛ

0 Comments

Хотын захын дүүрэгт амьдрах залуухан бүсгүй Викториягийн гэрт өрнөх хэрүүл маргаан, хардалт, үзэн ядалт, мэхлэлт, хүсэл шуналыг үзээд нирхийн инээлдэх үзэгчдээс шалтгаалан гоозүйн тухай яриа эхэлсэн юм. “Улсын драмын эрдмийн театр” хаврын улирлын үзвэрээ эхлүүлж, “Долоон жүжиг” төслийн хүрээнд өчигдөр Оросын зохиолч А.В.Вампиловын “Хэрээт төгөл” жүжиг нээлтээ хийлээ. Эрхүүгийн Аларско дүүрэгт төрсөн буриад хүү, багш эцэг нь улс төрийн хэргээр баривчлагдан амь эрсдэж, бэлэвсэн эхтэйгээ багагүй зовлон туулсны эцэст Оросын орчин үеийн театр киноны мастеруудын дунд орон зай нь бий болсон гээд Вампиловын амьдралын тухай олон зүйл дурдаж болно. Эрхүүгийн төв хэсэгт түүний баримал хэд хэдээрээ торойж, захын дүүрэг Дальневостoк дахь төрсөн гэрийнх нь үүдэнд “Александр Валентинович Вампилов энд амьдарч байлаа” хэмээн бичсэнийг олж үзнэ. Түүний бүтээлүүд бөглүү тосгон, захын хорооллын хүмүүсийн амьдрал, тэдний амьдралд нэвтрэх баян чинээлэг хотынхны нөлөө, сэтгэлзүйн зөрчил зэрэгт тулгуурладаг. Эрхүү муж хүн ам, газар нутаг, хотжилтын байдал гээд бидэнтэй адилтгах тал олонтой газар. Ялангуяа дээрх жүжиг бичигдсэн цаг үеийг харгалзан үзвэл Монголын хөрсөнд яв цав тохирч мэдэх талтай.

Буух газраа ч олоогүй шахам байж нэг л өдөр гэрээ ачаад, сэтгэлдээ буй сайхан хүсэл мөрөөдлөө тээсээр хотод шилжин ирэгсдийн гутрал, хээр хөдөө алхаж яваа юм шиг дур зоргоороо аашлагч, бүдүүлэг амьтас хэмээн гомдоллогч хотын иргэдийн зөрчил, нэгэн нийгэмд багтахын төлөөх чимээгүй тулаан, үл ойлголцол, ялгарал Улаанбаатарын оршихуйн томоохон асуудал. “Хэрээт төгөл” энэ сэдлээр эхэлнэ. Дүр бүхэн нь нэг төлөөлөл. Гэнэн цайлган Виктория, баян дарга Баохин, зүдэг архичин Юра, хуурамч, залуухан эхнэр Анна, боловсролтой эмч Борис, амар хялбар амьдралыг хүсэгч Камаев. Баохин усан цэрэг явах үедээ захын дүүрэгт өнгөрүүлсэн баяр гунигтай залуу насаа нэгэнт мартжээ. Мартах мартахдаа багын найз, нэг өрөөнд нэг оронд хамт унтдаг байсан сайн найз Юрагийнхаа хамтаар мартаж орхиж. Нэг л өдөр түүнийг санана. Санасан нь ч шалтгаантай. Үйлдвэрийн зогсонги байдлын тухай, хурал дээр Юраг өөрийнх нь талаар муу юм ярих вий гэж эмээхдээ л санасан хэрэг. Харин Юрагийн хөрш Викториягийн гэрт болж өрнөсөн үйл явдал Баохины амьдралын бүхий л утга учрыг үгүй хийж, туулсан замаа эргэн харахад хүргэнэ. Бид ингэж л амьдардаг, нэгэнт гишгэлээд гарчихсан шавар шавхайгаа цэцэг зүлгэн дээр гишгэлсэн мэтээр бодож төсөөлөх нь амьд явахад дөхөм байдаг биз. Хэрээдийн дуун үл тасрах захын хорооллын нэгэн гудамжны оршин суугч Викториягийн гэрт өрнөх үйл явдал бидний сэтгэл дэх түмэн янзын өнгийг дэлгээд зогсохгүй, үзэгчдийн инээдийг давж хүртэгдсэн гэдэгт итгэнэм.

Жүжгийн зохиолын үндсэн төрөл эмгэнэл, инээдэм эл жүжигт нэгэн цул болжээ. Шекспирийн театраас хүчээ авсан эмгэнэлт болоод инээдмийн жүжгийн төрөл дээр ярьсанчлан эл жүжигт гоозүйн ойлголтыг ялган зааглаж, хүн төрөлхтний гоозүйн сэтгэлгээний оргил болж үлдсэн гэхэд хилсдэхгүй. Залуу эхнэртэй, үйлдвэрийн баян эзэн 30 жил уулзаагүй найзыгаа хахуульдахаар зорьж ирэх, зүрхний шигдээс болсон нөхөр дээрээ нууц амрагаа дагуулж ирэх эхнэр, Баохиний үхлийг хүлээсэн тэдгээр хүмүүс эмгэнэлт инээдэм. Энэ нь амны зугаа болсон хошин шог гарааны элэглэлт инээднээс огт өөр гэдгийг ямартай ч мэдэх биз. Үзэгчид өөрсдийгөө шоолон инээлдэнэ. Тайз руу ширтэн суугаа тэдний дунд Баохин, Анна, бас өнөө муу архичин Юра, нууц амраг Олег ч суугаа. Элгээ хөштөл инээ тэгээд эмгэнэ. Тэрхэн мөчид л ариуслыг олохвий. Гоозүйн үндсэн үүрэг ердөө л энэ. Вампиловын жүжгүүд гоозүйн илэрхийллийг үзэгдлээр дамжуулан илчилдэг. Театрын танхимаас өөрийгөө үзэн ядаад, эсвэл өөртөө эмгэнэн гашуудаад гарсан бол тэр театр. Жүжгийн дүр бүхэн далд ёгт бэлгэдлийг агуулдаг. Үүнд, хүний хуурмаг мөс чанарын бэлгэдэл хотын төвөөс ирсэн дөрөв, захын хорооллын гэнэн цайлган хүмүүс, хувь хүний ойлголтыг баллуурдагч нийгмийн ёгт бэлгэдэл хэрээдийн дүр, хорвоо ертөнцийг төлөөлсөн жижигхэн өрөөг багтааж болно. Улиглан өгүүлсний эцэст тавилтын талаар хэдэн үг хэлсү.

Б.Мөнхдорж найруулагчийн тавилтад үйл явдлыг чухалчлах, үзэгчдээ дагуулах бус дагах байдал цухалзсаныг тэмдэглэе. Жүжиг бүхэн инээлгэх, уйлуулах ойлгомжит үйл явдлын давталт байж болохгүй. Хөрөнгө, эрх мэдлээр сэтгэлээ хуурсан Баохин үхлийн өмнөх мөчид өнгөрсөн амьдралаа эргэцүүлж, өөртэйгөө зөрчилдөж эхэлнэ. Түүний сэтгэлийг хэрэн нисэлдсэн сүрэг хэрээ хаачив. Баохиний дүр Хамлеттай жишихүйц монологт дүр. Уг зохиолын хилийн чинадад тайзнаа бүтээсэн хувилбаруудыг цахим сайтуудаар нь орж үзлээ. Тайзны заслыг тэдгээрийн нэгэн адил муугүй шийджээ. Жүжиглэлтэд ч нэг их өөлөх зүйл алга. Хааяа жүжиглэлтээ хэтрүүлж, дүрээсээ гарчих гээд байсныг хэлэх нь зүй биз. Харин бид гаднын зохиолыг Монголдоо найруулан тавихдаа тухайн орны соёл, хэв маягийг шингээх гэж хичээдгээс хааяа үнэмшил муутай болох нь бий. Найруулагчид хамгийн зоригтой туршигчид байх хэрэгтэй, гэвч үсчиж болохгүй. Шатыг алгасан гүйж болдог ч хүч их зардгийг санах нь зүй.