Anirgum: Хэнрих ИБСЭН: ХҮҮХЭЛДЭЙН БАЙШИН

Хэнрих ИБСЭН: ХҮҮХЭЛДЭЙН БАЙШИН

0 Comments

2014

Жүжиг эхлэхийг зарласан хонхны дуу суларч, үзэгчдийн чимээ аядаж, тайзан дээр гэрэл тусахад ногоон даашинзтай Нора зарцынхаа хамт бэлэг сэлт, гацуур мод тэвэрсээр орж ирлээ. Цэл залуухан, эрч хүч, баяр баясгаланг гэрэлтүүлсэн хатагтай. Саяхан хувь нийлүүлсэн банкны захирлаар томилогдсон Хельмерийн гэргий. Түүнд мөнгө л хэрэгтэй. Үзэгчдийн өмнө мөнг өний төлөө юуг ч хийхээс буцахгүй, хөнг өн хуумгай залуу бүсгүйн дүр амиллаа. Гэвч энэ дөнгөж эхлэл. Бүх зүйлд шалтгаан бий. Бүр гэмт явдалд хүртэл. Нөхрийнхөө өвчний зардлыг ааваасаа салгаж дөнгөлгүй, аргагүйдэж Хельмерийн эртний найз, банкны мэргэжилтэн Кругстадаас зээлснээр бүх үйл явдал төвөгтэй зүгтээ чиглэнэ. Нууц тайлагдах явцад Норагийн итгэж явсан бүхний үнэн төрх тодорч, итгэл найдварынх нь гал аажмаар унтарч эхэллээ. Драмын сэтгэлгээний түүхэнд Хэнрих Ибсэн хэмээх норвеги зохиолчийн нэр тодоос тод бий. Зохиолуудаас нь Ибсэний дөрвөл гэх “Хүүхэлдэй байшин” тэргүүтэй дөрвөн жүжиг дэлхий дахинаа У.Шекспирийн эмгэнэлүүдтэй тэнцэхүйц алдартай. Монголд анх тоглосноос хойш 30 жилийн дараа Г.Доржсамбуу найруулагчийн тавилтыг сэргээн тавьсныг, XXI зууны хотожсон, ардчилсан нийгмийн нүүрэнд дахин амилуулж байгааг онцлогт тооцож болох юм. Офелла, Жульетта шиг л худал хуурмаг, хүсэл тачаал, шунал, нэр алдрын дулдуйдлын дунд ганцаардсан дүр. Гэвч Ибсэн Норад ямар ч сонголт үлдээсэнгүй. Зохиолынх нь дүрүүд хаашаа ч булзаж, зугтаж болохооргүй тийм байдалд, үзэгчдийг хүртэл тэр байдалдаа барьж чаддагаараа орчин үеийн театрын түүхэнд тэр гавьяатай хэмээн үнэлэгддэг билээ. Энэ ч учир шинэ зуунд түүний бүтээлийг дэлхийн соёлын өв хэмээн сүржнээр бүртгэсэн биз. “A Doll’s House” буюу “Хүүхэлдэй байшин” гэж уншихад таны төсөөлөлд “энэ чинь юу билээ” гэсэн сэжиг төрж магадгүй. Үгүй ч байж болно. Албагүй. Үнэн хэрэгтээ амьдрал бидний төсөөлснөөс ч том байшин, харин бид тэнд өрөөстэй хүүхэлдэйнүүд.

Норагийн нөхөр Хельмерийн өвчин ямар нэг биеийн шаналгаа, зовиур бус хүний дотоод сэтгэл, эд мөнгө, эрх мэдлийн төлөөх хэтийдсэн өвчлөл билээ. Нора өвчнийг нь эмчлэхийн тулд бүхий л сайхан сэтгэлээ зольж дуусаад, эцэстээ бүхнийг орхижээ. Хельмерийн найз Ранк эмч ч хүний сэтгэлд үүрлэсэн бузар булайг эмчлэхийн ёгт дүр болж, өөрөө өвчнөөр нас нөгчинө. Үзэгчид ажигласан бол жүжгийн бүх үйл явдал Хельмерийн гэрт өрнөдөг. Тэр ертөнц, амьдрал, нийгэм, хүний сэтгэл юу ч байх бололцоотой. Кругстадыг Кристинад хаягдсанаар, Хельмерийг хангалуун амьдрахын тулд, Ранк эмчийг хайр сэтгэлээр зөвтгөсний хэрэггүй. Зөвтгөлөөр юу ч засрахгүй. Бид өөрсдийн бурууг бусдаас хайхдаа хэтэрхий мэргэшсэн улс. Улс төр, нийгэм, амьдрал бүр байгалиас хүртэл. Бүхнийг мөнгөөр шийддэг гэсэн ойлголтын дотор хүний сэтгэл хүртэл багтаж буй нь үнэхээр харуусалтай. Дуу алдан өрөвдөж, шүд зуун үзэн ядаж, санаа алдан тайтгарсан бол жүжиг танд хүрчээ гэж бодъё. Харин өөрийгөө үзэн ядаж, өөрөөсөө Хельмерийг, Кругстадыг, Ранкийг, Нораг олж харсан бол танд алга ташин баяр хүргэе. Хөшиг хаагдахаас урьтаж энэ удаагийн тавилтын талаарх цөөн үгсээ уламжлая. 30 жилийн өмнөх тавилттай харьцуулах боломжгүй учир тэр үед гол дүрд тоглосон театрын ахмад жүжигчдэд итгэн үлдээхээс өөр замгүй. Найруулагч Ч.Ганхуяг өмнөх найруулагчийн тавилтыг өөрчлөхийг хүсээгүйгээ, тайз засал, хувцаслалтыг хүртэл хадгалан үлдэхийг хүссэнээ хэлсэн байна. Зөвхөн агуулгаас гадна 30 жилийн доторх шинэчлэл, дэглэлт огт өөр орчин, үзэгчдийн өмнө ертөнцийг нээх, үгүйдээ нээхийг эрмэлзэх ёстой, тэгснээрээ ч ахмад уран бүтээлчдэд үзүүлж буй хүндэтгэл болмоор санагдана. Нийгмийн хөгжлийг дагаад театр өөрөө хувьсаж, найруулагчийн тавилт ч тэр аясаар өөрчлөгдөж байх ёстойсон. Үйл явдал зохиолын шугамын дагуу өрнөнө. Сэтгэлийн огцом эргэлт, дотоод зөрчил ихтэй дүрүүдийн дотроос Нора, Ранкийн дүр л жүжигчдээ олж, Харин Хельмер ажил хэрэгч, ихэмсэг, бас бүхнийг өөрийнхөөрөө шийддэг зангаа үг хэлээрээ илэрхийлэх гэснээс нэлээд асуудалтай тулгарах шиг болсон. Кругстадын зальжин, бялдууч зан хурц түрэмгий байдлаар солигдож, Кристина байдгаараа сул дорой болчихож. Хөшиг хаагдлаа.